Αγγλοσαξoνικό imperium II

Του Γιώργου Ι. Κωστούλα

Στο προηγούμενο ομότιτλο άρθρο ασχοληθήκαμε με το γλωσσικό αγγλοσαξονικό imperium. Σήμερα συνεχίζουμε με το πολιτικο-διοικητκο-οικονομικό αντίστοιχο. Με το προηγούμενο άρθρο σε εισαγωγικό ρόλο, μπαίνω κατευθείαν στο θέμα.Οι ηγεμονικές ελίτ που γενικώς κατέχουν σήμερα την εξουσία στην Ελλάδα, όχι μόνο την πολιτική και οικονομική, αλλά και την ευρύτερη διοικητική του ιδιωτικού, αλλά και μέρους του δημόσιου τομέα, έχουν διαπαιδαγωγηθεί αγγλοσαξονικά. Με τον όρο "αγγλόσαξονικά" εννοούμε την παιδεία, τις εμπειρίες, την κουλτούρα γενικότερα, με την οποία έχουν διαποτισθεί οι ηγεσίες της πολιτικής, του μάνατζμεντ και της οικονομίας, ως προϊόν κυρίως  των μάκρο και μίκρο - οικονομικών  που διδάσκονται στα αγγλοαμερικανικά κολέγια και πανεπιστήμια.

Παιδευτικά απομακρυσμένα από κάθε τι ελληνικό, τα μέλη αυτής της ελίτ, είναι δικαιολογημένα ανίκανα να σκεφθούν τη γεωπολιτική και ιστορική Ελλάδα δυναμικά, με όρους αυτοτέλειας και ιστορικότητας. Είναι τόσο βέβαιο, όσο και αντικειμενικά κατανοητό, ότι δεν μπορούν παρά να βλέπουν τη χώρα με τα μάτια των ξένων. Η σκέψη τους και η δράση τους είναι ετερόφωτη, ετεροκατευθυνόμενη, βαθύτατα ομογενοποιημένη και συμπλεγματική. Κάθε ιδιομορφία, ετεροχρωμία είναι γι΄ αυτούς κοπιώδης, παράτολμη και εν τέλει ανεπιθύμητη. Αδυνατούν να σκεφθούν τον εαυτό τους και τον τόπο με όρους άλλους εκτός των κολεγιακών εγχειριδίων.

Βλέπουν την Ελλάδα σαν case study, την οποία "αναλύουν σε excel-άκια" και summary reports. Ενδεχομένως και να ντρέπονται και λίγο για τα μεσογειακά και βαλκανικά  χούγια μας.  Κάποιοι ίσως να ντρέπονται ακόμα και  για τους αγράμματους γονείς τους.

Με απαρχές τη μεταπολίτευση και για τους λόγους που κάπως εξηγούνται παρακάτω, κάθε παράδοση παραγωγής πρωτογενούς πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής σκέψης στην Ελλάδα ατονεί. Ατονεί μέχρι νεκρώσεως, ακόμη και η παραδοσιακή μορφωτική και πνευματική σύνδεση και συγγένεια με την Ευρώπη.  Στο "εσωτερικά ταραχώδες" για τον ψυχισμό του νεοέλληνα αυτό διάστημα διαταράχθηκε η ταυτότητά μας. Είχε προηγηθεί το τελευταίο μέρος της ιστορίας μας που εκτείνεται στη δεκαπενταετία 1960-1974 και διαιρείται σε ένα πρώτο κεφάλαιο 1960-1967 και ένα δεύτερο 1967-1974. Μεταξύ 1960 και 1967 διαπερνά την κοινωνία μας ένα τονωτικό αεράκι πολιτισμικής δροσιάς. Από το 1967 μέχρι το 1974 η κατάσταση ανατρέπεται και η κοινωνία μαζεύεται.

Η μεταπολίτευση άλλαξε πολλά, καθώς το λαϊκό στοιχείο ήρθε δυναμικά στην επιφάνεια, εισάγοντας ένα αντισυμβατικό ήθος ανερχόμενου μέχρι το 1981 και κατόπιν κυρίαρχου λαϊκισμού. Μεγάλοι αριθμοί, πρότινος απόκληρων, άρχισαν να απολαμβάνουν κοινωνικά και οικονομικά αγαθά, που ήταν μέχρι τότε προνόμιο ολίγων. Δημιουργήθηκε αναστάτωση και ο τόπος για αρκετά χρόνια κυβερνήθηκε με τρόπο εμπειρικό και αυτοσχέδιο, εν ονόματι  κάποιου "ραντεβού με την ιστορία".

Τα πιο πριν δεν είναι και πολύ μακριά. Οι απόγονοι του 1821 έγιναν μικροαστοί, ένας λαός γέρος και νήπιο συγχρόνως, πολύ ολιγαρκής πνευματικά. Η δίψα του για κάτι ανώτερο χόρταινε με το κάθε κουρέλι της Ευρώπης.

Στη συνέχεια, στον διαμορφωτικό 19ο αιώνα κάποια μεγάλα πνεύματα του ελληνισμού αναζήτησαν απαντήσεις, κοιτώντας μεν προς τη Δύση, αλλά συγχρόνως και προς το ελληνικό παρελθόν. Με αφορμή την ήττα του 1897 και την καταστροφή του 1922 γεννήθηκε ένα γηγενές πνεύμα που εκφράστηκε και στοχάστηκε με αυτόχθονες αυθεντικούς όρους την ταυτότητα, τις δυνατότητες, την ιδιοσυστασία, τους δρόμους που ανοίγονταν στον κρίσιμο 20ο αιώνα  Η κληρονομιά τους ήταν κληρονομιά υπερηφάνειας και αυθεντικότητας. Και είναι αυτή που κράτησε ζωντανό τον ελληνισμό μέσα στους πολέμους, την κατοχή, τον εμφύλιο έως την δικτατορία του 1967.

Ας επανέλθουμε όμως στο θέμα μας. Tι αποκομίζουν οι περιφερειακές ελίτ συμπεριλαμβανομένων και των δικών μας, από τα ούτω καλούμενα "Ivy League" πανεπιστήμια, όπου αναπαράγεται η αμερικανική ηγεσία και αυτή των δορυφόρων;  Ποια εφόδια αποκομίζουν εκεί, ώστε να αναπτύξουν εδώ μια πρωτογενή σκέψη, προσαρμοσμένη στο ευρωπαικό, μεσογειακό, βαλκανικό σύμπλεγμα που συνιστά την Ελλάδα;

Τα έθνη και οι  κοινωνίες διαθέτουν ταυτότητα, διαθέτουν χαρακτηριστικά και διαμορφώνουν ειδοποιούς διαφορές. Δεν είμαστε όμοιοι με τους Σουηδούς, ούτε αυτοί με τους Αμερικανούς. Το ζητούμενο από τις ηγεσίες κάθε χώρας είναι η ανάπτυξη πρωτογενούς σκέψης, ώστε να αναπτυχθεί, να παραχθεί πρωτογενής αυτόχθων πολιτική δράση με γηγενές βάθος, που θα αντιμετωπίζει τοπικά και περιφερειακά προβλήματα επωφελώς για τη χώρα. Κι ακόμα, ο σεβασμός των εθνικών χαρακτηριστικών, των ψυχοπνευματικών γνωρισμάτων, των αναγκών, των ιδιαιτεροτήτων, των ιστορικών εθισμών της κοινωνίας.

Κατά τις δεκαετίες ΄70 και ΄80 ήμουν μέλος, κυρίως αμερικανο-σπουδαγμένων, διευθυντικών ομάδων αμερικανικών και ευρωπαϊκών τραπεζών. Θυμάμαι ότι η φράση "ελληνική ιδιαιτερότητα", για θέματα της δουλειάς μας ήταν απαγορευμένη φράση. Ό,τι δεν ταίριαζε στην πολιτική ή τα αναλυτικά εργαλεία που χρησιμοποιούσαμε έπρεπε αρμοδίως να διορθωθεί, σύμφωνα με την έξωθεν κουλτούρα, τις συνταγές, τις έτοιμες λύσεις. Η άνωθεν εντολή, μόνιμη εν προκειμένω απάντηση, του τοπ μάνατζμεντ: "Educate your customer". Το ίδιο έγινε και σε άλλους κλάδους και κατεξοχήν στην πολιτική. Θυμάμαι χαρακτηριστικές περιπτώσεις Ελλήνων-βλαστών πολιτικών και επιχειρηματικών οικογενειών, άκρως εμποτισμένων με το αγγλοσαξονικό πνεύμα, να συμμετέχουν στον εορτασμό, ας πούμε, της 4th of July,  με ευχές διατυπωμένες στο πρώτο πληθυντικό...

Η ουσία των κοινωνικών και πολιτικών προβλημάτων δεν είναι γνωσιακής-διανοητικής τάξεως. Είναι προβλήματα συγκρότησης αξιών και αναζήτησης του άριστου συνδυασμού επίλυσης ηθικοπολιτικών διλημμάτων με σκοπό τη μεγαλύτερη συνολική ικανοποίηση, υλική και πνευματική του μέσου κοινωνικού ατόμου. Τα εγχειρίδια business administration των τεχνοκρατών που ασκούν πολιτικο-οικονομική διαχείριση είναι αστεία εφόδια για την αναμέτρηση με τα σύνθετα γεωπολιτικά, ιστορικά, ανθρωπολογικά διακυβεύματα των σημερινών μεταιχμιακών συνθηκών.

Τα άτομα αυτά είναι ακατάλληλα να υποδείξουν λύσεις σε τέτοια ζητήματα. Με την ίδια λογική που μια  διανοουμενίστικη πολιτική θεωρία-κατασκεύασμα "πνευματικών" ανθρώπων δεν δικαιώθηκε ποτέ, μόνη της, μέσα στο μακροπρόθεσμο καμίνι της ιστορίας. Γι΄ αυτό ο Καστοριάδης χαρακτήριζε "απόλυτο φενακισμό" την απαίτηση κατασκευής ενός θεσμικού συστήματος, πάνω στο χαρτί, που θα εγγυάται σταθερότητα, ελευθερία και δικαιοσύνη.

Και πάλι, όμως, νιώθω ότι το θέμα δεν έχει εξαντληθεί. Απομένει να συμπληρωθεί με το σπουδαιότερο τμήμα -απάντηση στο κρίσιμο ερώτημα:

"Τι δέον γενέσθαι". Θα επανέλθω λοιπόν, ελπίζω, στο επόμενο.

Αναφορές: Το θέμα έθεσε ο Ν. Ξυδάκης, με δύο άρθρα του, στην Καθημερινή. Βλ. επίσης: Στ. Ράμφου, "Ο καημός του ενός", Εκδόσεις Αρμός και Ν. Φωκά, "Το γλωσσικό μας πρόβλημα είναι εξωγλωσσικό", Εκδόσεις Ερμείας.
* O κ. Κωστούλας είναι τέως Γενικός Διευθυντής εταιρειών του ευρύτερου χρηματοπιστωτικού τομέα. Συγγραφέας. Το τελευταίο του βιβλίο με τίτλο: "Και οι Μάνατζερ έχουν ψυχή... ", κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Επτάλοφος.